
Metmet bulung ni jior
Ummetmetan bulung ni banebane
Tingkos siboan tigor
Tumingkosan siboan dame
Sipata maol tarjalo roha umpasa on. Sai hira na mandok boti, rupani: “Tole ma, na ringkot mardame! Olohon ma na nidokna i, bo pe hurang tingkos di roham!” Jala, unang tapapeol! Ndang marlapatan i “Tole ma, sala petaho, asal ma mardame!”
Porsea do ahu, umpasa i ndang marlangku tu sude parsoalan na pasilpe. Jala, umpasa i tupa ndang ala tubu-boti. Sian angka pengalaman di parsoalan na marragam do i na niadopan ni Ompunta Sijolojolo Tubu i.
Nuaeng on mansai denggan do parateatehononta tona ni umpasa i di na mangadopi ragam ni parsoalan hita. Hudok ma jo astuanna ima parsoalan tarombo.
Jotjot do masa parsalisian di angka na mardongan tubu ala ni tarombo na pasirpang-pasiur. Sialana masidok tingkosna. Masipaadar tona ni Ompungna. Alani, na dua horong pandapot lam holang di angka pangantusion dohot dos ni roha. Ujungna, tubu ma parbolatbolaton di na mardongan tubu. Tu parsoalan na songon on ma, rupani, ampit ulahohonhon na nidok ni umpasa i: Denggaban siboan dame sian siboan tingkos.
Boasa hudok songon i? Hatoranganna boti. Ingkon ongkuhononta do ia tarombo ni halak Batak hira godangan do ninna tu ninna. Alani, ma somal tabege pandohan: “Mangihuthon tona ni ompungku”, “Uju dakdanak ahu najolo hea do amongku marsarito!”, dohot “Mangihuthon turiturian na hea binege”, molo manghatindanghon sada tarombo. Songon i ma tong didok horong na sabariba. Molo sai marsihohot do na dua belah pihak di ha’tingkos’anna, tontu ndang tupa be dos ni roha. Ndang dapot be hasadaon ni roha dohot pandapot.
Hape, ingkon rajumanta do, ia tarombo i ndang sejara i, ala na targoar sejara ingkon do na diangkupi bukti (sitindangi) manang fakta, ndang holan marbagahon ninna tu ninna, lumobi ma turiturian. Alani ma, talpe do angka tona manang sarito na ninna tu ninna i lipe, lumobi molo angka i nunga marulahulak ditonahon manang disarithon sian sundut tu sundut. Haru na tarsurat jotjot peol di pudian ni ari, mor ma na so tarsurat (The Helmlett Phenomena)? Sahalinari, asa tarpareak hasadaon dohot dos ni roha, tu na songon on ringkot ma siboan dame, ndang siboan ‘tingkos’na.
Shared-space for Sharing Understanding
Di hata Inggeris adong do pandohan ‘Shared-space for Sharing Understanding’, na marlapatan parade inganan dohot tingki (hadomuan) laho mangeahi na marsiantusan. Ojahanna ima pangarajumion na adong be hahurangan jala boi do tingkos deba nidok ni dongan, ndang holan na nidok. Sieahan ima dos ni roha dohot dos ni tahi.
Asa jumpang na songon i, ingkon paradeon ni na dua belah pihak ma inganan (ruang) dohot tingki laho padomuhon angka pandapot na saurdot, jala satingki dohot i (pada saat yang bersamaan), pasisihon angka pandapot na pasilpe. Na nidokna inganan ndang marlapatan i ‘tempat’ secara fisik sajo, alai lumobi ma inganan tu hadomuan ni angka pandapot. Alani do umbahen na didok shared-space: marsipaleanan inganan tu roha na marsiantusan. Taparade di rohanta i inganan ni pandapot ni dongan, bo pe ndang apala sapandapot hita tusi.
Asa boi marsipatomuan angka pandapot, tontu sahali ingkon ma marsileanan roha, unang be na marsigolgol di pandapotna. Sipata, ingkon adong ma na patalu roha. Domu tu tarombo, rupani, tarajumi ma ia hatingkosanta i ndang marlapatan i hatingkosan na satingkosna.
Sasintongna, pandohan ‘shared-space for sharing understanding’ ndang apala pandohan na imbaru i di halak Batak. Nunga dihangoluhon angka Ompunta Sijolojolo Tubu inon i. Jala, i do sada filosofi ni halak Batak domu tu na pados roha dohot pados tahi. Mansai dirajumi halak Batak do adong be hahuranganna. Alani ma umbahen na sai dipangido panuturion dohot paniroion sian angka raja dohot situan na torop. Rumang ni shared-space for sharing understanding do i. Jala di ginjangni, didok ma dengganan do siboan dame sian siboan tingkos.
Tauji ma!
Penulis: Albiner Siagian (Sahalak parhalado di HKBP Perumnas Simalingkar; Guru Etos dohot Revolusi Mental na marbisoloit)